Üflemeli bir çalgı olup; Deri, Nav ve Ağızlık olmak üzere üç kısımdan oluşmaktadır. Deri kısmına hava depolanır ve koltuk altından bastırılarak Nav kısmına hava gitmesi sağlanır. Nay ise ezginin çalındığı bölüm olup Analık ve Dillik adı verilen iki kısımdan oluşmaktadır. Ağızlık kısmı ise tulumun deri kısmına hava göndermeye yarayan bölümdür.
 |
| Tulum |
Tulum yurdumuzda Trabzon, Rize, Artvin, Erzurum, Kars'ta, Kuzey ve Doğu Anadolu Bölgesinde ve Trakya bölgesinde kullanılmaktadır. Genellikle kuzu ve oğlak derisinden yapılan tuluma Trakya'da Gayda adı verilmektedir.
Tulum keçi yavrusunun
derisinden yapılır. Oğlağın derisi bütün olarak çıkarıldıktan sonra hasır denen
ilaçlama ve kurutma işlemine tabi tutulur. Delik kısımları tıpalanıp bağlanır.
 |
Tulumun çalgı kısmına nav
adı verilir. “L” biçiminde şimşir veya dut ağacından, içi oyularak hazırlanır.
İçine ses getirecek kamış dalından hazırlanmış eşit sesli, iki adet düdük
yerleştirilir. Nav’ın karşılıklı beşer deliği mevcuttur. Tuluma doldurulan hava
sıkıştırılarak nav kısmının ses çıkarması sağlanır.
Navın içine yerleştirilen zuma, 7-8 cm. uzunluğunda ve eşit sesli
olarak iki tane olur. Zurna kamışın ince kısmından hazırlanır. İyice kurumuş
kamıştan kesilerek bir ucu kapatılır.
Hemen altından başlayarak kapak olacak şekilde 2-3 cm. kesilir.
Kapak kısmı inceltilerek üflenince titreyecek hale getirilir. Sesleri eşit
yaptıktan sonra beraberce nav’a takılır. Balmumu ile hava almayacak şekilde
kapatılır. Üflenince hava sadece açılan kapağın altından geçer. Bu esnada kapak
titreşir ve uyumlu ses meydana gelir.
Kafkasya’dan Türkiye’ye geldiği söylenen tulum dağ köylerinde
yayla sakinleri arasında kullanılan bir çalgı türüdür. Ses çıkaran kısmı kamıştan,
nefes dolduran kısmı ise kuzu derisinden yapılmıştır. Hayvan ürünleri ile
geçinen kabilelerin çalgısı olduğu ortaya çıkmıştır.
Sedat Sönmez
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder